Terug naar het overzicht van de nieuwsbrief

De Gans, de Zwaan en de Duif. Sprookjesachtige werkelijkheid. Het klinkt als een sprookjestitel: “de Gans, de Zwaan en de Duif”. Onder deze titel zou een creatief schrijver ongetwijfeld een prachtig sprookje kunnen schrijven met een wijze moraal. Maar hier is het de titel boven een bloedserieus hoofdstuk uit de geschiedenis, waar inderdaad rijkelijk veel bloed gevloeid heeft. Maar goed, laten wij de drie vogels maar eens gaan beschrijven. De Gans van Ludger. Toen Jezus rondtrok door het land Israël en de Blijde Boodschap verkondigde, bracht Hij eens een hele kudde zwijnen in beweging, overigens met nogal tragische afloop (Markus 5). Vergelijkbaar bracht ook Ludger op een van zijn missiereizen een groep ganzen in beweging, maar gelukkig met een veel positievere afloop. Het moet rond het jaar 800 geweest zijn, toen deze wonderlijke gebeurtenis plaats vond. Eén van de versies van deze legende vertelt ons: “Ludger werd gevraagd een dorp te helpen dat geteisterd werd door een ganzenplaag. Ludger maakte korte metten. Hij pakte een gans bij de nek en begroef het dier levend en wel in de grond. Echter, de gans kwam een paar meter verderop weer uit de grond te voorschijn. En daar ontstond de bron waaruit de rivier de Berkel is ontstaan. Zo wordt Ludger nog steeds met een gans afgebeeld.” De Zwaan van Luther. Terwijl wij van de gans van Ludger spreken, tellen wij intussen het jaar 2017. Dat is het jaar waarin herdacht wordt, dat Maarten Luther met zijn 95 stellingen aan de slotpoort te Wittenberg een begin maakte aan de Reformatie. Het is nu dus het jaar van “Refo 500”. In Nederland zijn het weliswaar de Protestanten van Calvinistische huize, maar het is Luther die de Reformatie in beweging zette. Welnu, wie een Lutherse kerk binnenloopt (zoals de kleine barokke Lutherse kerk in Utrecht), ziet wellicht ergens in een glas-in-loodraam of houten sculptuur een zwaan. Een zwaan? Hoe bijbels Luther ook was, maar in de hele Bijbel is geen enkele verwijzing naar deze imponerende en sterke zwemvogel. Zou de zwaan dan wijzen op Luther, die zijn sterke vleugels krachtig uitsloeg tegen al zijn kerkelijke vijanden? Aardig bedacht, maar het klopt niet. Wat wel? De Gans van Hus. De zwaan lijkt legendarisch, maar is misschien toch helemaal waar. Namelijk, honderd jaar voordat Maarten Luther zijn 95 stellingen aanplakte, was er in Tsjechië een kerkhervormer opgestaan die soortgelijke vernieuwende ideeën had uitgesproken. Dat was met de heiligen Gregorius, Bernardus en Franciscus al eerder gebeurd, maar Hus oefende daarbij ook pittige kritiek uit op de Kerk van zijn tijd. Tja, dán wordt het gauw problematisch. Bovendien kreeg Hus ook nog eens vele volgelingen. Ja, toen werd hij echt gevaarlijk. Daarom werd hij door de Kerk als “ketter” gebrandmerkt en veroordeeld tot de brandstapel. Hus stierf een pijnlijke dood. Maar wat heeft dat nou met de zwaan van Luther en de gans van Ludger te maken? Wel, toevallig betekent de naam “Hus” in het Tsjechisch “gans”. Vlak voordat Hus werd verbrand, zou hij gezegd hebben: “Gij braadt nu een gans (= Hus), maar over honderd jaar zult gij een zwaan horen zingen.” De Lutherse traditie verklaart natuurlijk zelfbewust: “Hus is de gans en Luther de zwaan.” De Duif van God. Maar wat doet de duif nu ineens in dit verhaal? Wel, het beroemde boek van Klaes Sierksma over Ludger eindigt met een bijdrage van priester Jan van der Wal in de Friese taal: “De wylde guozzen fan Liudger”. Niet de duif, maar de gans wordt daar als symbool van de Heilige Geest genoemd. De laatste alinea luidt dan: “De Ieren seagen yn ‘e wylde goes it byld fan ‘e Hillige Geast, dy ’t ús ropt op de pylgerreis fan it libben. Bliuw net hingjen op ien plak, mar lit de Geast yn dy wurkje om aloan wer niuje fierten te sykjen. Liudger, ús hillige Patroan, dy restleaze swalker en pylger. Of in het Nederlands: “De Ieren zeggen, een wilde gans is het beeld van de Heilige Geest, die ons roept tot de pelgrimsreis van het leven. Blijf niet hangen op één plek, maar laat de Geest in je werken om alleen weer nieuwe verten te zoeken. O Ludger, onze heilige Patroon, gij rusteloze zwerver en pelgrim.” Beste Ludgerus-liefhebbers, ik wens jullie allen de Heilige Gans van Ludgerus. priester Koos Smits.